In ieder veranderproces, of dat nu gaat over werk- of levensgerelateerde veranderingen, moet op enig moment een keuze worden gemaakt. Een keuze voor een bepaalde richting, oplossing, aanpak. Een keus voor het één houdt automatisch in dat iets anders niet wordt gekozen. En dat is griezelig. Want hoe weet je nu dat je de goede keus hebt gemaakt. Dat je niet die andere richting had moeten kiezen. Die terughoudendheid in het maken van keuzes zie je vaak in het bedrijfsleven. Er moeten (markt)onderzoeken worden gedaan, studies worden opgezet, er moet met veel mensen worden vergaderd. Want een verkeerde keus kan vergaande consequenties hebben. Dus worden beslissingen uitgesteld.
Voor zelfstandigen schuilt het gevaar van niet-kiezen op een ander vlak. Wanneer je geen keuzes maakt lijkt het net of alles nog mogelijk is. Het uitstellen van het maken van een keuze leidt ook tot het uitstel van het ondernemen van actie. En uiteindelijk gebeurt er niets. Of te weinig. En bereik je de voorgenomen doelstelling niet.
Het onderstaande korte essay kreeg ik ooit van Jaap van Rijswijk. Het bevat aanwijzingen voor het maken van keuzes.
"JE MÓÉT WEL KIEZEN
Vertwijfeling is, zo schrijft Kierkegaard (Deense filosoof, 1813-1855), een onrust die in je binnenste woont, een onvrede, een disharmonie, een angst voor iets onbekends. Die onrust ontstaat doordat vertwijfeling je op jezelf terugwerpt, op je bestaan, op wie je wilt zijn. Daarom is vertwijfeling volgens Kierkegaard een ethische kwestie: de beslissing die je moet nemen gaat je echt aan en daarom hecht je er veel belang aan dat je het goede doet. Er staat nogal wat op het spel. Vertwijfeling kan er daardoor toe leiden dat je voortdurend alle mogelijkheden open wilt houden. Het kan leiden tot eindeloos afwachten. Tot niet willen of kunnen beslissen omdat je denkt dat je vrij bent (en vrij blijft) zolang alle mogelijkheden nog voor je open liggen. Geen wonder dat veel mensen belangrijke beslissingen voor zich uit schuiven. Maar wie uit vertwijfeling niets onderneemt, alleen maar afwacht en verstrooiing zoekt, verliest zichzelf, aldus Kierkegaard (in De ziekte tot de dood, Uitgeverij Boom, Amsterdam, 2008).
Wat is Kierkegaards recept tegen de vertwijfeling? Om te beginnen is het van belang je te realiseren dat vertwijfeling in stand gehouden wordt doordat je een verkeerd begrip van vrijheid hebt. Vrij zijn, zegt Kierkegaard, betekent je wél engageren met een van de mogelijkheden die voor je liggen. Kiezen voor een richting waarvan je vindt dat hij het meest bij je past, het dichtst bij je ligt. Het betekent het einde van het open houden van alle opties omdat ze gelijkwaardig of even interessant zijn. De manier van niet-kiezen leidt tot zelfverlies. Het perspectief van 'vrijheid betekent kúnnen kiezen' verandert in 'vrijheid betekent móéten kiezen'. Wat is die vrijheid om te kiezen? Deze vrijheid is precies wat een mens tot mens maakt. Alleen is vrijheid niet: om het even wat te doen. Met vrijheid van keuze komt ook de verantwoordelijkheid er wat van te maken, dus om zo goed en zo kwaad als het kan de juiste keuze te maken. De moderne mens bevrijd van vanzelfsprekende tradities is auteur van zijn eigen levensverhaal. Hij kan niet zomaar alles schrijven, hij moet rekening houden met omstandigheden, maar hij is en blijft de schrijver. Hij kan erop worden aangesproken. Het is uiteindelijk zijn keuze, en hij staat voor die keuze."
Deze tekst beschrijft helder de noodzaak van in beweging komen. Want zonder keuzes blijf je hangen in het huidige moment. Meer over het werk en gedachtegoed van Jaap van Rijswijk (Organisatie Ontwikkeling) vind je op www.jaapvanrijswijk.nl.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten